در شماره ٣ ماهنامه سیاست نامه در خصوص مسئله احزاب با جناب آقای مهندس محمود عباس زاده مشکینی گفتگویی جالبی انجام دادم که بدینوسیله با تاخیر منتشر می کنم .

سیاست نامه:جایگاه احزاب درگفتمان دینی برآمده ازانقلاب اسلامی چیست؟
اولا طبق مبانی دینی اصل تشکیلات یک موضوع غیر ضروری نیست هم مواد اولیه تشکیلات وهم صورت وهماهنگی تشکیلات در مفاهیم دینی مورد توجه قرارگرفته است . چون اسلام ازیک منظرخودیک برنامه است و اجرا و پیگیری برنامه بدون تشکیلات ونظم میسرنخواهد شد.امام علی می فرماید:”و نظم امرکم” منتها تشکیلات باید برمدار ” امامت” و”امت” باشد،یابه تعبیری تشکیلات باید درمحورحق باشد نه غیرحق.حضرت امام “ره” تعبیرجالبی دارند می فرمایند”اینطورنیست که حزب بد باشد یاهرحزبی خوب باشد میزان،ایده خوب است واگرایده چیز دیگری باشد این حزب شیطان است حال هراسمی که می خواهد داشته باشد “. بنابراین درگفتمان دینی وانقلاب اسلامی تشکل باید پاسدار ارزشها باشد نه پاسدارخودوباید آسان کننده خود سازی وکمک به سیرالی الله باشد،به درد مردم بخورد،نه اینکه باری باشد بردوش جامعه لذا تشکیلات نباید “بت” ونباید”لغو” و”سهو” باشد

سیاست نامه: در صورت وارد بودن انتقادات جدی به سیستم احزاب ، چه سسیستمی را برای مشارکت توده های مردمی پیشنهاد می کنید؟
در پاسخ سوال اول شما گفتم ا گر پاسداریی از ارزشها ومنافع ملی برای حزبی موضوعیت داشته باشد هیچ وقت دنبال تعمیق شکافهای اجتماعی و….نمی رود البته با توجه به عنصر بیداری در بین مردم ایران تا به حال هیچ حزبی از قبل دامن زدن به مناقشات بی حاصل وغیره طرفی نبسته است.هر چند ابن گونه اقدامات هزینه های تحمیل کرده است لیکن اینگونه اقدامات وزنی نداشته است . البته اعتقاد دارم تجرب یکی از تجربیات تقریباً موفق بشر در سیاست مرزی است و سیستم تحزب قابل تطبیق با ارزش های دینی و بالغ قطعاً مفید خواهد بود .

سیاست نامه: چگونه می توان احزاب کشور را در خصوص وعده های انتخاباتی که غالبا به توقعات اجتماعی دامن می زند پاسخگو نمود
مردم ما به چها ر چوب اختیارات ،امکانات ،محدوددیتها،فرصتها وتهدید ها واقف هستند احزابی که برای کسب رأی مردم به عوام فریبی متوسل می شود معمولا با پاسخ منفی مردم رو برو می شوند. تعمیق معرفت ، ارتقاء فرهنگ،عمومی ترین راه کاهش هزینه موضع گیری های پو پولیستی است . فضای بیداری و فرهنگی جامعه احزاب و رسانه ها را به سمت واقع نگری و کار پخته هدایت می کند و من فکر می کنم شرایط کشور ما در این مسیر قرار دارد به تعبیری ما به درج بیداری موجود در کشور که خوشبختانه شعاعش کشورهای منطقه نیز در برگفته است امیدواریم .

سیاست نامه:معایب سیستم انتخاباتی امروز در کشور به نظر شما کدامند ؟
به نظرم انتخابات درکشورما ازتمامی کشورهای دنیا واقعی تراست درغالب کشورها بویژه کشورهای غربی انتخابات یک بازی وبه تعبیری یک نوع پاس کاری قدرت است پشت صحنه یک تقسیم کارهای صورت گرفته است هرچند ظاهرا انتخابات بر گزار می کنند بطور مثال درآمریکا درچند صد سال گذشته مردم فقط مجبور بوده اند نماینده یکی از دو حزب یعنی دموکراتها با جمهوریخواهها را به عنوان رییس جمهور انتخاب کنند ، ما ادعا نمی کنیم سیستم انتخابات ما بی نقص ترین سیستم دنیاست به نظرم می شود هم در شرایط انتخاب شوندگان و هم درشرایط انتخابات کنند گان با مطالعه تجربه سی سال گذشته بویژه درانتخابات شوراها و مجلس تجدید نظرکرد و سیستم انتخابات را متناسب با جایگاه والای ملت ایران بیش از این ارتقاء داد بطوریکه مصالح عمومی قانون گرایی وحقوق مردم بیش ازپیش تامین شود.

سیاست نامه : آنچه امروز به عنوان سیستم حزبی جاری است تا چه میزان با آنچه باید باشد تفاوت دارد ؟
ببینید نقطه مطلوب برای ما تحزب موسوم در جهان غرب نیست ، تحزب مطلوب در کشور اصولاً باید بتواند ظرفیت های مشارکت مردم در تمام عرصه های سیاسی را در راستای تأمین هر چه بیشتر منافع ملی و مصالح ملت در جهت آرمانهای اعتقادی و سیاسی به صورت نظام مند و مستمر از قوه به فعل تبدیل کند . بطور طبیعی چنین احزابی باید هم از نظر شکل و هم از نظر محتوا ، هم از حیث سخت افزاری و هم از حیث نرم افزاری تکامل پیدا کنند . بخشی از این مسیر به همت احزاب و گروهها بر می گردد اما بخشی به فرهنگ سیاسی کشور ارتباط دارد که بحمد ا… با توجه به مشرب های زلال اسلامی این فرهنگ رو به تکامل است ، بخشی هم به نظام حقوقی ما به ویژه به قانون احزاب بر می گردد . بنابراین با توجه به مؤلفه های فوق با شرایط مطلوب فاصله قابل توجهی داریم اما این نباید ما را مأیوس کند ما باید به گذشته خود نیز نگاه کنیم . فراموش نکنیم که قبل از انقلاب نظام استبدادی حاکم که از هر حیث مورد حمایت غرب بود به جز فعالیت حزب رستاخیز به کسی اجازه فعالیت سیاسی نمی داد . الان بیش از ۲۴۰ حزب با سلایق متنوع در کشور مجوز فعالیت دارند . افق ها روشن است باید با توکل به خدا و خود باوری و امید پیش رفت و آن شرایط مطلوب دست یافتنی است . البته اگرمنظورتان بایسته های موجود در نظام حقوقی درحقوق موجود کشوراست بایددردوبخش پاسخ بدهیم، بخش اول اینکه قانون احزاب فعلی ما نقطه ضعف هایی دارد که خروجی وبرآیندآن احزاب کیفی وفرا گیر نیست.این قانون هیچ محدودیت کمی برای تشکیل حزب نداردبه تعبیری با این قانون می توان به بی نهایت حزب مجوزداد یا به عبارتی بااین قانون هر گروهی حتی به تعداد انگشتان یک دست می توانند حزب تاسیس کنند لیکن دراین قانون تعریف روشنی از کارسیاسی و حزبی نشده است و چهارچوب ها به روشنی مشخص نشده است. بنابراین لازم است با توجه به تجربه دو سه دهه گذشته وحتی با استفاده از این تجربه کشورها موفق دراین زمینه این قانون را بروزتر وکارآمد تر کرد ثانیا :برخی احزاب موجود در کشورما حتی احزاب تقریبا سابقه داروفراگیرحداقل های موجود در قانون وبویژه اساسنامه خود را در خصوص برگزاری مجمع عمومی دوره ای منظم وبرگزاری انتخابات وغیره شفافیت مالی وامثالهم رعایت نمی کنند.انگار کارکرد حزب فقط برای مصرف یک عنوان در انتخابات مختلف است . البته نباید فراموش کرد بخش قابل توجهی از نخبگان سیاسی کشور در همین احزاب فعالیت می کنند و علیرغم وجود فاصله با تحزب کیفی و کارکردی حضور احزاب در عر صه های سیاسی کشور برکات قابل توجهی نیز دارد .

سیاست نامه : در خصوص حمایت دولت از احزاب و در خصوص یارانه احزاب چه طرح ها و نظراتی دارید و اگر مخالفتی هست چگونه می توان انتظار داشت احزاب استقلال سیاسی خود را بدون وابستگی به اصحاب سرمایه حفظ نمایند ؟
با توجه به تعریفی که از حزب مطلوب ارائه دادیم هر نوع کمک در آن راستا دارای توجیه است . پرداخت یارانه نیز یک نوع کمک است بنابراین بنده فی نفسه با اصل پرداخت یارانه مخالف نیستیم . اما پرداخت یارانه باید منطق و هدف داشته باشد . ثانیاً برای پاگرفتن احزابی پرداخت شود که عده و عُده دارند ، فکر دارند ، برنامه دارند امّا از نظر مالی ضعیف هستند . چه بسا احزابی از نظر مالی متمکن باشند و نیاز به یارانه نداشته باشند . بنابراین پرداخت یارانه منطق خاص خود را می طلبد . به هر صورت شما هر مبلغی که از کیسه بیت المال پرداخت کنید باید حساب هزینه فایده بکنید . اینکه چقدر برای اعتلای فرهنگ سیاسی و مشارکت کشور فایده دارد ، اگر به فرض پرداخت یارانه احزاب را وابسته کند یا گروههایی صرفاً برای دریافت یارانه تشکیل بشوند این نقض غرض است . ما برای طراحی شرایط مطلوب تجربه برخی کشورهایی که به احزاب یارانه داده اند بررسی کردیم . سوابق و اسناد و شاخص ها و شرایطی که در دولت قبلی در پرداخت یارانه ای حدود پنجاه میلیارد ریال اعمال شده بررسی کردیم . بالاخره بحمدا… اطلاعات و تجربه قابل توجهی داریم ! اما نکته ای که لازم می دانم تأکید کنم این است که اندیشه های مستقل و جریانات و گروهها وکسانی که دغدغه منافع ملی و مصالح ملت را دارند به این سادگی به اصحاب سرمایه وابستگی پیدا نمی کنند ، از طرف دیگر اصحاب سرمایه هم ممکن است مواقعی با استفاده از محرک های مختلف گروههای دارای زمینه را وابسته کنند اما نباید فراموش کنیم که اصحاب سرمایه در مواردی خود گروه و حزب نیز تشکیل می دهند ” البته سرمایه نیز فی نفسه مذموم نیست بلکه مهم نحوه کسب سرمایه است و اینکه سرمایه برای چه هدفی در سیاست سرمایه گذاری می شود بطور مثال سرمایه حضرت خدیجه (س) برای گسترش فرهنگ اسلام هزینه شد ” لذا مقوله وابستگی و استقلال احزاب صرفاً متأثر از پرداخت یارانه یا قطع یارانه نیست .

سیاست نامه : آیا بحث نظارت بر احزاب منطق قانونی دارد و محل و سازکار آن چگونه است ؟
۴- براساس نص صریح ماده ۱۰ قانون فعالیت احزاب ، دو وظیفه ذاتی صدور پروانه و نظارت بر فعالیت گروهها برعهده کمیسیون ماده ۱۰ احزاب و جمعیتها که کمیسیونی حاکمیتی متشکل از نمایندگان سه قوه است ، می باشد . اما همواره یکی از دغدغه های اساسی قانونگذار در قانون اساسی و بویژه در قانون فعالیت احزاب ، جلوگیری از ارتکاب تخلف توسط گروههای سیاسی بوده به طوری که ماده ۱۶ قانون موصوف به طور مبسوط توضیح می دهد که تشکل ها باید از ارتکاب این موارد خودداری نمایند . ۱- ارتکاب افعالی که بنقض استقلال کشور منجر شود.۲ -هر نوع ارتباط ، مبادله اطلاعات ، تبانی و مواضعه با سفارتخانه ها ، نمایندگیها ، ارگانهای دولتی و احزاب کشورهای خارجی در هر سطح و به هر صورت که به آزادی، استقلال ، وحدت ملی و مصالح جمهوری اسلامی ایران مضر باشد.۳-دریافت هرگونه کمک مالی و تدارکاتی از بیگانگان .۴-نقض آزادیهای مشروع دیگران .۵- ایراد تهمت ، افتراء و شایعه پراکنی .۶ -نقض وحدت ملی و ارتکاب اعمالی چون طرح ریزی برای تجزیه کشور ۷ – تلاش برای ایجاد و تشدید اختلاف میان صفوف ملت با استفاده از زمینه های متنوع فرهنگی و مذهبی و نژادی موجود در جامعه ایران .۸ – نقض موازین اسلامی و اساس جمهوری اسلامی .۹ -تبلیغات ضد اسلامی و پخش کتب و نشریات مضله .۱۰-اختفاء و نگهداری و حمل اسلحه و مهمات غیر مجاز .کمیسیون در راستای اجرای قانون بر فعالیت گروهها و جمعیتها نظارت داشته و همواره درصدد تقویت و رشد کیفی احزاب است تا در زیر لوای قانون و با پشتیبانی و حمایت های قانونی فعال تر و تأثیرگذار تر در صحنه اجتماعی ظاهر شوند لذا تاکنون کمیسیون روش حداقلی نظارت را در پیش گرفته و خواستار ارائه گزارش از جانب خود تشکلها بوده که این امر از طریق دبیرخانه کمیسیون ماده ۱۰ احزاب که دارای شخصیت حقوقی مستقلی است اجرایی می شود .

سیاست نامه – سیستم مشارکت مردم در تصمیم سازی های اجتماعی در اندیشه سیاسی اسلام چگونه است و تا چه میزان با سیستم حزبی همخوان است ؟
اوامر و نواهی الهی لازم الاطاعه است لیکن در اندیشه سیاسی اسلام مردم نه تنها باید در امور مربوط به جامعه خود و اداره کشور خود مشارکت کنند بلکه بالاتر از آن مسئول هم هستند ” کلکم راع و کلکم مسئول ” ـ در اندیشه سیاسی اسلام حاکم در متن مردم است و متأثر از خواست قلبی مردم و مصالح مردم تصمیم می گیرد و این خود یک سیستم است . اسلام چارچوب ها را مشخص کرده است در داخل این چارچوب ها ممکن است به مقتضای شرایط و ازمنه مختلف اشکال متفاوتی برای مشارکت طراحی شود این سیستم ها اصولاً باید کم هزینه ، پر فایده و مؤثر باشد . اینکه این اندیشه چقدر با سیستم حزبی همخوانی دارد ، این مهم نیست مهم این است که این سیستم ها چقدر با این اندیشه مطابقت دارد .

سیاست نامه – در خصوص مبنای برخی انتقادات رئیس جمهور درباره احزاب جهت تنویر افکار عمومی توضیح شفاف بفرمائید .
من توصیه می کنم منتقدین بک بار اندیشه ها و موانع آقای رئیس جمهور را دقیقاً مطالعه کنند به نظر من اینگونه که منتقدین می گویند نیست ما با تحزب در چارچوب قانون موافقیم و شکل گیری و فعالیت احزاب فراگیر و کارآمد را مفید می دانیم و در این راه تلاش و تدبیر هم می کنیم . منتها این دولت نه حزب ساخته است و نه حزب ساز یعنی نه برآمده از تلاش و حمایت یک حزب و جریان سیاسی خاص است و نه به دنبال آن است که برای قبضه قدرت به هر قیمتی خود حزب تشکیل دهد . این دولت با حمایت متن مردم روی کار آمد و به غیر از مردم مدیون هیچ حزب و گروهی نیست و در تصمیمات خود به مصالح همین مردم و منافع ملی موضوعیت قائل است و اگر برای شکل گیری احزاب کارآمد نیز تلاش می کند آن هم به خاطر مصالح مردم است . آنچه بنده از مواضع آقای رئیس جمهور برداشت می کنم ناظر بر همین اصول است و با آنچه منتقدین محترم ادعا می کنند تفاوت دارد .